Trójkąt Dramatyczny, czyli jak nie budować relacji?

Każda osoba, którą spotykamy w życiu, to początek nowej relacji. Od nas zależy, czy ona się rozwinie. Co się stanie, gdy zabraknie jednego z elementów: umiejętności słuchania, rozumienia emocji lub asertywności? Czy coaching może być receptą na wyjście z Trójkąta Dramatycznego?

Czym jest Trójkąt Dramatyczny Karpmana?

Trójkąt Dramatyczny został opracowany przez dr. Stephena Karpmana. Jest grą psychologiczną związaną z budowaniem relacji zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym – dotyczy m.in. przyjaźni, związków, rodziny oraz kontaktów w pracy. Łatwo jest znaleźć się w jednej z ról: Wybawiciela, Ofiary lub Kata, ale zdecydowanie trudniej z niej wyjść, bo wymaga pewności siebie i spojrzenia na to, kim jesteśmy my oraz pozostałe osoby znajdujące się w tym schemacie. Co więcej, z czasem przechodzimy od jednej roli do drugiej, przez co zatrzymanie mechanizmu staje się coraz bardziej odległe.

Trójkąt Dramatyczny Karpmana wynika z braku umiejętności budowania zdrowych relacji. Autentyczność nie jest cechą charakterystyczną osób uwikłanych w ten schemat, a konsekwencje okazują się nieprzyjemne dla każdej ze stron. Wchodząc w jakąś relację, możemy przyjąć jedną z ról lub pozostać poza Trójkątem Dramatycznym. Rzadko funkcjonowanie w ten sposób jest świadomą decyzją.

Role w Trójkącie Dramatycznym

Obejmuje trzy osoby (lub grupy): Wybawiciela, Ofiarę i Kata. Pierwsza z nich charakteryzuje się silną potrzebą pomocy i wspierania innych. Druga to osoba bezsilna, przyjmująca pomoc. Natomiast trzecią reprezentuje osoba sfrustrowana, agresywna.

Przyjrzyjmy się im bardziej szczegółowo!

Wybawiciel / Wybawca / Ratownik

Tę rolę częściej przyjmują kobiety niż mężczyźni, co wiąże się z ich wrażliwością i opiekuńczością. Ratując innych, osoba ta podbudowuje siebie i zaczyna postrzegać jako bohatera, dlatego uzależnia od siebie Ofiarę, podkreślając jej bezradność. W ten sposób podnosi swoje poczucie wartości, ale jednocześnie poświęca swoje zasoby, dając Ofierze gotowe rozwiązanie zamiast wskazówek – inwestuje swój czas, energię, pieniądze itd. w coś, co i tak zakończy się porażką, bo Ofiara nie jest gotowa/w stanie lub nie chce z tych zasobów skorzystać we właściwy i najbardziej optymalny sposób. Bierze na siebie całą odpowiedzialność za działania Ofiary oraz uniemożliwia jej samodzielne rozwiązanie problemu i ewentualną prośbę o pomoc. Często robi coś, czego tak naprawdę nie chce robić.

Ofiara

To nikt inny jak osoba z niską samooceną, która nie wierzy w siebie i swoje możliwości. Przyjmuje postawę pasywną, przez co przenosi odpowiedzialność za swoje życie i dalsze losy na innych (Wybawicieli). Sądzi, że nie ma wystarczających zasobów do rozwiązania problemu i czeka, aż ktoś inny podejmie odpowiednie kroki, zmieni sytuację. Jej zachowanie również przynosi negatywne skutki – zatrzymuje się w miejscu, nie rozwija się, pokonując kolejne przeszkody, a to pogłębia jej negatywne postrzeganie samej siebie.

Kat / Prześladowca

Ta rola wiąże się z ogromną frustracją, którą osoba wyraża w sposób stanowczy i agresywny. Głównym narzędziem w komunikacji jest krytyka – przejaw rozżalenia, rozczarowania innymi, poczucia wykorzystania, ale też bezsilności. Prześladowca dąży do realizacji swoich potrzeb i osiągnięcia konkretnych korzyści, nie zwracając uwagi na emocje i odczucia innych. Zdarza się także, że chce kogoś ukarać, ale zawsze jednocześnie broniąc swoich potrzeb.

A może Trójkąt Wygrywający?

Świadomość istnienia Trójkąta Dramatycznego może być przytłaczająca, dlatego przyjrzyjmy się pozytywnej odmianie tej koncepcji – Trójkątowi Wygrywającemu (Trójkątowi Zwycięzcy) zaproponowanemu przez Aceya Choya. Koncentruje się ona na posiadanych zasobach, kompetencjach, które pozwalają nam zadbać o własne potrzeby w relacjach oraz wyjść z Trójkąta Dramatycznego.

Ratownik zmienia się w Opiekuna (Troszczącego się)

Aby wyjść z negatywnego schematu, Ratownik powinien zwrócić szczególną uwagę na swoją umiejętność słuchania. Opiekun wierzy, że Wrażliwy może sam rozwiązać napotkany problem lub poprosić go o pomoc. Jest empatyczny i unika oceniania. Dostrzega swoje potrzeby i nie decyduje się na pomoc, jeśli tego nie chce – potrafi asertywnie odmówić.

Ofiara zmienia się we Wrażliwego (Potrzebującego lub Ocalałego)

Aby wyjść z negatywnego schematu, Ofiara powinna nauczyć się podejmować decyzje i rozwiązywać problemy – dzięki temu może wyciągać wnioski z obserwacji otoczenia (przede wszystkim wewnętrznego). Wie, że może prosić o pomoc, a jeśli jej nie otrzyma, znajdzie inny sposób na rozwiązanie problemu. Jednym ze sposobów na rozwijanie tej umiejętności jest obserwacja własnych emocji i ich nazywanie (więcej o znaczeniu emocji przeczytasz w tym artykule [link do artykułu o emocjach]). Innym sposobem jest poszerzanie wiedzy na temat, który sprawia kłopoty.

Prześladowca zmienia się w Asertywnego

Aby wyjść z negatywnego schematu, Prześladowca musi pracować nad swoją asertywnością tak, aby realizować własne potrzeby, nie raniąc przy tym innych osób.

Od czego zaczyna się Trójkąt Dramatyczny?

Trójkąt Dramatyczny może rozpocząć każda z trzech osób lub grup, dlatego ważna jest znajomość ich słabych stron. Przyjrzyj się przykładowym sytuacjom i zastanów się, czy nie byłeś świadkiem (lub uczestnikiem) którejś z nich.

Przypadek 1.

Zaczyna się od Wybawiciela. Osoba ta próbuje pomagać innym bez proszenia i jest w tym bardzo aktywna. Zapomina wtedy o swoich potrzebach, co z czasem prowadzi do jej niezadowolenia i zaczyna przedstawiać siebie/traktować jako Ofiarę. Kiedy sytuacja stanie się jeszcze bardziej niekorzystna i uciążliwa, osoba ta wejdzie w rolę Prześladowcy, którym kieruje agresja.

Przypadek 2.

Zaczyna się od Ofiary, która nie potrafi rozwiązać swojego problemu i szuka gotowych rozwiązań wśród osób, które z poświęceniem niosą pomoc. Z odsieczą przychodzi Wybawca, którego wskazówki nie docierają do Ofiary, a ona coraz bardziej zawiedziona brakiem efektów działań (nieswoich!) zmienia się w Kata. Tym samym Ratownik przyjmuje rolę Ofiary…

Przypadek 3.

Zaczyna się od Prześladowcy, który przenosi frustracje z innej relacji na Ofiarę i mierzy się też z usiłującym jej pomóc Ratownikiem. Kiedy Ratownik przyjmie postawę zbyt aktywną i zacznie bezpośrednio atakować Prześladowcę, sam stanie się Katem, a wcześniejszy Prześladowca Ofiarą.

Co sprawia, że wchodzimy do Trójkąta Dramatycznego?

Brak stawiania granic, działanie zamiast słuchania, niska samoocena i unikanie podejmowania decyzji…

Dlatego chcąc budować autentyczne relacje, obserwujmy nasze zachowania, reakcje i odczucia. Jeśli zauważamy podobne schematy, doznajemy w związku z nimi przykrości, warto zastanowić się, jaką rolę odgrywamy na początku danej relacji i jej końcu, a następnie jak możemy tego uniknąć w przyszłości.

Czujesz, że Twoje relacje z innymi ludźmi opierają się na Trójkącie Dramatycznym? Umów się na sesję coachingową, podczas której zastanowimy się, jak możesz rozwinąć swoją umiejętność słuchania, rozumienia emocji lub asertywność w kontaktach z innymi. Rozmowa z coachem i trafne pytania, na które będziesz musiał odpowiedzieć, pomogą Ci w dostrzeżeniu Twoich mocnych stron, na podstawie których zaczniesz budować wspaniałe relacje!